Na jaren van overvolle treinen en lege eersteklas coupés, Nederlandse Spoorwegen begint aan een van de meest ingrijpende herstructureringen in haar treinpark sinds de jaren 90. Vanaf 2024 tot de zomer van 2026 worden 190 Sprinters van de typen Flirt 3, SNG4 en SLT4 omgebouwd: eersteklasruimte wordt omgevormd tot tweedeklaszitplaatsen. Het resultaat? Precies 3.580 extra zitplaatsen in de meest gebruikte treincategorie van Nederland. De maatregel is geen tijdelijke oplossing, maar een structurele reactie op een fundamentele verandering in reisgedrag — en het is een van de duidelijkste signalen dat de coronapandemie het spoorvervoer voor goed heeft veranderd.
Waarom nu? De cijfers spreken een duidelijke taal
De beslissing is geen impulsieve keuze. NS heeft jarenlang gegevens verzameld — en wat bleek? Tijdens de ochtend- en avondspits is gemiddeld slechts 10% van de eersteklasstoelen bezet. Dat is niet een kwestie van slechte service, maar van veranderde gewoonten. Veel forenzen werken nu thuis, zakelijke reizigers reizen minder vaak, en de drukte in tweedeklas is gestegen met meer dan 25% sinds 2020. Terwijl Intercity’s nog steeds goed gevuld zijn met eersteklasreizigers, zijn de Sprinters — de stoptreinen die de meeste Nederlanders dagelijks gebruiken — bijna leeg in de eerste klas. Het is alsof je een restaurant hebt met tien tafels, waarvan negen leeg staan, terwijl de overige tafels vol staan met mensen die staan te wachten.
De ombouw gebeurt buiten de spitsuren, meestal ’s nachts of tijdens onderhoudsperioden, om het reizigersverkeer zo min mogelijk te storen. NS benadrukt dat de overgebleven eersteklasruimte — nu ongeveer de helft van wat het was — voldoende blijft voor wie er echt gebruik van wil maken. "We verwachten geen klachten van eersteklasreizigers," zei een NS-spreker in een interview in 2023. "Het gaat om efficiëntie, niet om afschaffing."
De nieuwe treinen: een langtermijnstrategie met 8.000 zitplaatsen
De ombouw van de huidige Sprinters is slechts het eerste deel van een groter plan. In 2023 bestelde NS Stadler — de Zwitserse fabrikant met productie in Praag en assemblage in Siedlce — 36 nieuwe Flirt Flex-treinen, voor een bedrag van ruim 400 miljoen euro. Deze treinen, die vanaf 2030 op het Nederlandse spoor verschijnen, zijn uniek: ze kunnen zowel als Sprinter (voor korte trajecten met veel stops) als Intercity (met snelheid tot 160 km/u) ingezet worden. Ze vormen een brug tussen de twee treintypes — en dat is precies wat het netwerk nu nodig heeft.
De 36 treinstellen — 18 met vier wagons, 18 met zes wagons — bieden samen ruim 8.000 zitplaatsen. Ze dragen het klassieke geelblauwe NS-uiterlijk, maar met een moderner interieur, vergelijkbaar met de recente dubbeldekkers van CAF. NS heeft ook een optie voor extra bestellingen, inclusief internationale versies die naar België en Duitsland kunnen rijden. Dit is geen gewone aankoop — het is een investering in flexibiliteit.
De bredere context: 2 miljard euro in een moderner spoor
De Sprinter-ombouw en de Flirt Flex-bestelling zijn slechts twee stukjes van een gigantische puzzel. NS investeert in totaal ruim 2 miljard euro in het vernieuwen van haar vloot. Daarbij komen ook de 60 nieuwe dubbeldekkers van CAF en de 109 nieuwe Intercity’s van Alstom. Allemaal onderdeel van de nieuwe hoofdrailnetconcessie, waarin het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat NS verplicht tot meer zitplaatsen, betrouwbaarheid en toegankelijkheid.
Deze investeringen zijn niet alleen technisch, maar ook maatschappelijk. NS benadrukt dat de nieuwe en aangepaste treinen voldoen aan de eisen voor mensen met beperkingen, ouderen en zwangere reizigers. Hoewel geen specifieke cijfers worden genoemd over aangepaste stoelen of ruimtes, is de intentie duidelijk: de trein moet voor iedereen werken.
Wat zeggen reizigers? De community reageert
Op de NS-communityforum zijn de reacties verrassend positief. "Nogmaals, de 1e klas in de Sprinters van NS wordt helemaal niet afgeschaft. De 1e klas wordt gehalveerd," schrijft een gebruiker met de naam "Treinreiziger92". "Gezien het geringe aantal reizigers dat gebruikmaakt van de 1e klas in de Sprinters is dit een logische stap. Ik ben blij dat ik eindelijk een zitplaats heb tijdens de spits."
Andere reizigers herinneren aan de geschiedenis: op 3 juni 1956 werd de eerste klasse in Nederland tijdelijk afgeschaft — alleen tweedeklas bleef bestaan. De huidige situatie lijkt op een terugkeer naar die realiteit, maar dan met een moderne twist: eersteklas blijft bestaan, maar alleen waar het werkelijk nodig is.
Wat komt er na 2026?
De ombouw van de 190 Sprinters is een tijdelijke oplossing — maar een cruciale. Zodra de Flirt Flex-treinen vanaf 2030 volledig in dienst zijn, zal de druk op de tweedeklas structureel verminderen. Op drukke trajecten als Amsterdam-Rotterdam en Utrecht-Eindhoven zal de combinatie van meer zitplaatsen en betere treinen een groot verschil maken. NS blijft de bezettingsgraden monitoren. Als de overgebleven eersteklasruimte ook nog te weinig wordt gebruikt, is een verdere aanpassing mogelijk. De treinen zijn geen statische objecten meer — ze zijn dynamisch, aanpasbaar, en gemaakt voor de werkelijkheid, niet voor de veronderstelling.
De boodschap is eenvoudig: de trein van morgen is niet meer een luxe voordeel voor een paar, maar een betrouwbare, toegankelijke en efficiënte dienst voor iedereen. En dat is geen trend — dat is noodzaak.
Frequently Asked Questions
Waarom worden de eersteklasruimtes in de Sprinters niet gewoon gesloten, maar omgebouwd?
Het omvormen van de ruimte zorgt voor een constante zitplaatscapaciteit, terwijl een eenvoudige sluiting de trein zou verkleinen en de treinstructuur zou verstoren. Door de ruimte om te bouwen, blijft het aantal wagons hetzelfde, wat de planning, onderhoud en infrastructuur aanpasbaar houdt. Bovendien kunnen de stoelen in de tweedeklas beter worden geplaatst voor comfort en toegankelijkheid.
Wat gebeurt er met de eersteklasreizigers na de ombouw?
Eersteklas blijft bestaan — maar slechts op de helft van de Sprinters. Reizigers die eersteklas willen, kunnen nog steeds reizen, vooral op drukkere trajecten zoals Amsterdam-Utrecht. NS houdt de bezetting nauwlettend in de gaten; als de vraag daalt, kan er nog meer ruimte worden omgevormd. De meeste eersteklasreizigers reizen echter al op Intercity’s, waar de bezetting nog steeds hoog is.
Hoeveel zitplaatsen worden er in totaal toegevoegd aan het NS-netwerk?
De 190 omgebouwde Sprinters voegen exact 3.580 tweedeklasstoelen toe. Daarnaast voegen de 36 nieuwe Flirt Flex-treinen vanaf 2030 ruim 8.000 zitplaatsen toe. Samen met de 60 dubbeldekkers en 109 nieuwe Intercity’s betekent dit een totale capaciteitsvergroting van meer dan 15.000 zitplaatsen binnen een decennium.
Is deze verandering alleen een reactie op de coronapandemie?
Nee, hoewel de pandemie de verandering versneld heeft, is de trend al jaren zichtbaar. Het verminderde gebruik van eersteklas in Sprinters begon al vóór 2020, door de opkomst van thuiswerken en veranderde reispatronen. De ombouw is dus een logische, langdurige aanpassing aan een nieuwe realiteit — niet een tijdelijke noodmaatregel.
Waarom worden de nieuwe treinen niet meteen in dienst genomen?
De Flirt Flex-treinen zijn pas vanaf 2030 beschikbaar omdat ze eerst moeten worden ontworpen, getest, goedgekeurd en geïntegreerd in het bestaande spoorwegnet. De productiecyclus van moderne treinen duurt jaren, en NS wil de ombouw van de huidige Sprinters gebruiken als tijdelijke oplossing tot de nieuwe treinen klaar zijn.
Hebben reizigers met een beperking last van deze veranderingen?
NS benadrukt dat alle aangepaste en nieuwe treinen voldoen aan de toegankelijkheidseisen voor mensen met beperkingen, ouderen en zwangere reizigers. Hoewel geen specifieke cijfers worden genoemd, zijn de nieuwe stoelen en gangpaden ontworpen met meer ruimte en stabiliteit. De ombouw van de Sprinters gebeurt ook met aandacht voor rolstoelplekken en toegankelijke toiletten, zoals vereist in de concessie.